Các chuyên gia da liễu hàng đầu đã làm rõ thâm mụn và đốm mụn là gì, tại sao chúng lại xuất hiện và làm thế nào để xử lý chúng.
Sẹo mụn về cơ bản là những vết tích hậu quả kéo dài của mụn trứng cá trong thời gian ngắn. Một đốm mụn không mong muốn (hay năm) cũng đủ làm bạn khó chịu, nhưng vết sẹo mụn và thâm mụn mà nó để lại thường tệ hơn thế.
Trong khi không có một cây đũa thần nào có thể loại bỏ được chúng chỉ qua một đêm, những chuyên gia da liễu hàng đầu đã chia sẻ cách làm thế nào để xử lý những đốm mụn và vết tích của mụn, từ ngăn ngừa cho đến điều trị.
Sự khác nhau giữa thâm mụn và sẹo mụn là gì?
Để điều trị thâm mụn và sẹo mụn, sẽ hữu ích nếu chúng ta biết cách phân biệt giữa hai khái niệm này. Theo bác sĩ da liễu đến từ New York Whitney Bowe, “bệnh nhân thường bị nhầm lẫn giữa những vết thâm với sẹo mụn nhưng chúng thực chất rất khác nhau”.
Những đốm đỏ, tím hay nâu còn lại sau khi mụn hoặc vết trầy biến mất được phân loại bởi các chuyên gia da liễu gọi là tăng sắc tố sau viêm.
Bác sĩ da liễu Sejal Shah đến từ New York cho biết “những vết này có thể mất 3-6 tháng để tự biến mất. Bạn có thể xúc tiến quá trình này bằng việc kiên trì điều trị với retinoid dạng bôi, serum vitamin C, kem chống nắng và các loại kem làm sáng da không kê đơn.”
Tuy nhiên theo bác sĩ Bowe, những vết sẹo mụn thực sự là những vết lõm vĩnh viễn do thương tổn collagen và có thể có nhiều hình dạng; và điều trị bằng tia laze và tiêm chất làm đầy da là những cách duy nhất để xử lý vấn đề này.
Một số vết sẹo khá dày, phình lên trên bề mặt da; một số khác là sẹo lồi – những sẹo được làm lành quá mức và bề ngoài là những mô da dày như cao su. Có những vết sẹo teo xuất hiện như những vết lõm trên da – chúng là những sẹo khó chữa trị nhất. 3 loại sẹo teo (sẹo lõm) chính bao gồm:
- Sẹo lõm chân đá nhọn (ice pick): Sâu hơn chiều rộng, có biên răng cưa. Đôi khi nhìn chúng giống như lỗ chân lông bị khoét lên.
- Sẹo lõm chân hố vuông (boxcar): là những vết lõm rộng, vuông góc với biên rõ ràng và dốc.
- Sẹm lõm chân tròn lượn sóng (rolling): là những vết lõm rộng có biên tròn, dốc giống như tên của nó.
Điều gì gây nên sẹo mụn và thâm sẹo
Những đốm còn vương lại sau khi mụn được chữa gây ra bởi viêm, làm gián đoạn quá trình làm lành tự nhiên của da.
Bác sĩ Bowe cho biết: “Khi da của bạn bị hở, như là khi bạn nặn mụn, và sau đó đóng trở lại, sự hình thành sắc tố, kết cấu da và màu da có thể trở nên bất thường và khác với những vùng da còn lại của bạn. Đôi khi những mạch máu bị vỡ còn lại sau khi thương tổn do mụn mờ đi có thể để lại dấu vết.”
Đối với một số người có thể ngăn mình nặn, những đốm mụn hoặc trầy không viêm có thể vẫn để lại vết đỏ hoặc nâu sậm – tuy nhiên những vết này mờ đi một cách tự nhiên trong vài tháng, theo bác sĩ gia liễu đến từ Miami, Heather C.Woolery-Lloyd.
Nước da của bạn tạo nên sự khác biệt lớn ở vùng đốm mụn. “Ở nước da sáng hơn, những vết đỏ hoặc tím phổ biến hơn và mờ đi sau một vài tuần. Với làn da tối hơn , mụn thường để lại vết thâm màu nâu mất trung bình 4 tháng để tự mờ đi”.
Theo bác sĩ Wooley-Lloyd – người sáng lập nên Specific Beauty, dòng chăm sóc da được thiết kế đặc biệt cho điều trị màu da không đều, tăng sắc tố và những vấn đề khác mà những người có làn da màu gặp phải.
Do khá khó để quyết định điều gì khiến cho một người bị sẹo nhiều hơn một người khác, cách tốt nhất để tránh sẹo là điều trị mụn với một thói quen chăm sóc da tốt – và điều đó có nghĩa bạn cần phải kiềm chế nặn, chọc hay chạm vào mụn.
Tuy nhiên đôi khi một vết trầy đặc biệt nghiêm trọng thực sự sẽ để lại dấu vết vĩnh viễn. Bác sĩ Bowe cho biết: “Sẹo mụn xảy ra khi mô thường trên da bị phá hủy và thay thế bằng mô sợi.
Bạn có thể nghĩ về tổn thương do mụn như một vết thương. Khi thương tổn gây ra bởi mụn nghiêm trọng, cơ thể có thể phản ứng bằng cách tạo ra quá nhiều hoặc quá ít mô. Sự sản sinh quá nhiều mô hình thành nên một vết sẹo lồi hay phì đại, và quá ít mô dẫn tới vết lõm trên da, hay gọi là sẹo teo.
Thương tổn do sẹo càng sâu và bị viêm, hay nó bị nặn hoặc cạy càng nhiều, khả năng hình thành sẹo càng cao.”
Một số sẹo và thâm mụn hoàn toàn nằm trong tầm kiểm soát của bạn trong khi những sẹo và thâm khác lại là tiền định.
Ngoài yếu tố di truyền, có một số thói quen sinh hoạt có thể khiến cho thâm và sẹo mụn tồi tệ hơn. Bác sĩ Woolery-Lloyd và bác sĩ Bowe đều cảnh báo rằng “tiếp xúc với ánh nắng mặt trời có thể kích thích mạnh mẽ các tế bào hắc tố, hay các tế bào sản sinh sắc tố, khiến cho thâm và sẹo mụn tối màu hơn.”
Và một lần nữa nhắc bạn, cạy hoặc nặn mụn khiến tình trạng viêm tồi tệ hơn và cuối cùng có thể dẫn đến thương tổn nặng hơn.
Sau đây là mô tả chi tiết về làm thế nào để loại bỏ thâm mụn và sẹo mụn.
Làm thế nào để điều trị thâm mụn
Theo bác sĩ Shah, “sự phai màu của những vết thâm mụn thường sẽ mờ nhạt theo thời gian. Tuy nhiên có một số phương án điều trị để giúp tăng tốc quá trình này.”
Kem chống nắng:
Bác sĩ Shah cho biết: “Tiếp xúc với ánh nắng khiến cho sự hình thành sẹo rõ ràng hơn”. Khi da của bạn không được bảo vệ một cách hợp lý, các tia UVA và UVB có thể làm sẫm màu các vết thâm và sẹo mụn hơn.
Ánh nắng mặt trời thậm chí có thể xuyên qua quần áo của bạn vì thế siêng dùng kem chống nắng ở mọi vùng da mỗi ngày là rất quan trọng. Và đừng lo lắng về nổi mụn do kem chống nắng làm tắc lỗ chân lông; những công thức mới nhất là những công thức mang tính cải tiến và thân thiện với mụn hơn bao giờ hết.
Elta MD UV Clear phổ rộng SPF 46 là kem chống nắng yêu thích hàng đầu được phê chuẩn bởi các chuyên gia da liễu. Nó có chứa niacinamide, một chất chống viêm giúp giảm tấy đỏ.
Serum vitamin C dạng bôi:
Theo bác sĩ Shah, “vitamin C có thể giúp xây dựng collagen và thúc đẩy quá trình lành lại. Serum SkinCeuticals C E Ferulic là sự hóa hợp của axit L-ascorbic tinh khiết, chính là vitamin C và thẩm thấu vào da để tiếp tục hoạt động thậm chí rất lâu sau khi nó khô đi.”
Retinoids:
“Retin-A là phương pháp điều trị bề mặt giúp giảm thâm mụn bằng cách khiến các tế bào da của bạn phân chia nhanh hơn và đẩy các tế bào ra với sắc tố bị phai màu”, bác sĩ Shah giải thích.
Do retinoids khiến cho da bạn vô cùng nhạy cảm với ánh nắng, tốt nhất là bạn không chỉ dùng kem chống nắng có chỉ số SPF mà còn nên dùng thêm kem điều trị trước khi đi ngủ như RoC Retinol Correxion Sensitive Night Cream.
Lột hóa học:
Bác sĩ Bowe giải thích: “Lột hóa học là một phương pháp điều trị sử dụng những dung dịch lột nhẹ để tái tạo hoặc làm mịn da. Các sản phẩm có chứa axit glycolic thúc đẩy tốc độ thay thế tế bào, một quá trình nơi những tế bào da mới hình thành và giúp làm đều màu da của bạn”.
Bạn có thể thử dùng dung dịch lột tại nhà như Peter Thomas Roth 40% triple Acid Peel, sản phẩm sử dụng cả axit glycolic và axit salicylic để giúp làm mờ những đốm thâm mụn bằng cách tẩy tế bào chết và làm mềm kết cấu da. Bác sĩ Bowe nói thêm “hoặc bác sĩ da liễu của bạn có thể kê cho bạn một dung dịch lột mạnh hơn dựa theo loại da của bạn và mục tiêu điều trị”.
Kem làm sáng da:
Đối với những vết thâm sẫm màu hơn, những nguyên liệu làm sáng sắc tố da như retinol, vitamin C, axit kojic hay licorice có thể giúp điều trị làm phai màu.
Nếu bạn có làn da sẫm màu hơn, hãy thận trọng với những công thức có chứa hydroquinone, bác sĩ Wooley-Lloyd cho biết chất này có thể để lại vòng tròn sáng màu hơn quanh vùng mà bạn muốn tác động.
Thay vào đó, hãy thử L’Oreal Paris Youth Code Dark Spot Correcting & Illuminating Serum Corrector giúp đảo ngược sự tăng sắc tố và ngăn ngừa phai màu đi xa hơn, hay Specific Beauty Intensive Skin Brightening Serum – là sự hòa trộn hiệu nghiệm của những chất làm sáng da tốt nhất bao gồm retinol, licorice và niacinimide (một nguyên liệu còn có thể giúp giảm mụn).
Các thành phần làm sáng da không có tác dụng tốt đối với những dấu vết mụn hồng hoặc đỏ không liên quan đến sắc tố da hoặc melanin. Những dấu vết của mụn này nên được điều trị bằng việc chống nắng và có thể được làm sáng màu rõ rệt bằng cách dùng tia laze gọi là pulsed-dye laser nhắm đến các hemoglobin (sắc tố đỏ).
Thường mất khoảng 3 lần điều trị để khiến chúng biến mất hoàn toàn, tuy nhiên chúng có thể sáng lên đáng kể chỉ sau một lần điều trị, theo bác sĩ Bowe.
Bác sĩ Shah khuyên: “Nếu bạn không nhận thấy có sự tiến triển nào trong vòng 3 tháng kể từ khi điều trị không theo kê đơn, có lẽ đó là lúc bạn nên khám da liễu để xem liệu thuốc kê đơn dạng bôi mạnh hơn hoặc điều trị bằng laze có là một phương án cho bạn không”.
Làm thế nào để điều trị sẹo mụn
Các phương pháp điều trị sẹo mụn tốt nhất được chăm sóc với sự chú ý đặc biệt của bác sĩ da liễu của bạn bởi chúng yêu cầu những thủ tục chuyên sâu hơn là những phương án không theo kê đơn của bác sĩ.
Khuyết điểm: điều trị có xu hướng đắt đỏ. Nếu bạn vẫn chưa thực sự sẵn sàng để rút tiền tiết kiệm của mình ra, hãy biết rằng bạn không phải người duy nhất phải vật lộn với sẹo mụn. Chỉ bằng việc thay đổi cách suy nghĩ của mình, bạn thậm chí còn có thể học được cách yêu chúng.
Tiêm steroid
Nếu bạn cảm thấy một đốm mụn do căng thẳng nhú lên, bạn có thể được chỉ định tiêm steroid ngay ngày bạn gọi cho bác sĩ bởi vì quá trình diễn ra rất nhanh. Nó không chỉ ngay lập tức giảm viêm tại nốt mụn hiện tại mà cortisone còn có thể giúp những vết sẹo dày (sẹo lồi) mềm và phẳng hơn.
Tuy nhiên theo bác sĩ Shah “đó là đặc biệt dành cho những vết sẹo lồi. Nó giúp làm phẳng sẹo, nhưng nó không có tác động gì đến sự không nhất quán trong cấu trúc da”.
Làm đầy da:
“Những vết sẹo nhất định có thể được làm đầy bằng một chất nâng vùng da bị lõm lên như axit hyaluronic chẳng hạn. Việc này có thể khiến cho bề mặt da đều hơn và loại bỏ những vùng da gồ ghề”, theo bác sĩ Bowe.
Cho đến gần đây, các chất làm đầy không phải là một giải pháp dài lâu. Tuy nhiên giờ đây, nếu bạn trên 21 tuổi, Bellafill là chất làm đầy da được phê chuẩn bởi Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ được tạo ra để chữa vĩnh viễn sẹo mụn từ trung bình đến nặng. Không giống những chất làm đầy khác, nó có chứa hai nguyên liệu khác nhau để giúp cải thiện sẹo mụn.
Bác sĩ Shah cho biết: Nó có chứa 20% polymethylmethacrylate (PMMA) giúp cho cơ thể bạn sản sinh nhiều protein hơn, cho phép nó chữa lành. PMMA là những quả cầu tí hon hoạt động như một giàn giáo.
Đa phần các chất làm đầy thoái hóa theo thời gian, nhưng do PMMA không thể được hấp thụ vào cơ thể, điều này mang đến kết quả vĩnh viễn”, cô cho biết. 80% còn lại là collagen. Mất khoảng 20-30 phút để tiến hành một lần điều trị, và mặc dù bạn có thể cần điều trị tiếp sau khoảng vài tháng, một số người chỉ cần một lần điều trị.
Cũng có những lựa chọn tạm thời bạn có thể áp dụng như trang điểm và có thể tẩy đi dễ dàng – Dermaflage là một sản phẩm che khuyết điểm tuyệt vời.
Laze
Các chuyên gia da liễu thường tổ chức lại collagen bằng tia laze, việc này không hoàn toàn loại bỏ sẹo mụn nhưng có thể cải thiện chúng tới 30% hoặc hơn, theo bác sĩ Woolery-Lloyd. Chúng có thể hữu ích trong việc làm giảm đỏ đi cùng với thâm và sẹo mụn. Tôi sử dụng pulse-dye laser gọi là laser V-Beam dành cho sẹo đỏ.
Khi điều trị những sẹo cũ hơn không còn đỏ nữa, tôi thích sử dụng chùm tia laze Fraxel. Khi tia laze được sử dụng để điều trị sẹo mụn, kết quả có thể khác biệt rất lớn dựa vào hai điều: bao nhiêu lần điều trị bạn đã thực hiện, và thời gian nghỉ mà bạn sẵn sàng chấp nhận như một phần của quá trình phục hồi”, theo bác sĩ Bowe.
Bác sĩ Shah cho biết: “Tái tạo bề mặt da bằng tia laser Erbium cũng là một sự lựa chọn khác và nó mạnh hơn Fraxel. Đó là đốt cháy tối thiểu các mô xung quanh và có ít tác dụng phụ hơn như giảm sưng và đỏ, nhưng nó sẽ không có tác dụng đối với những người có tông màu da sẫm hơn.”
Punch excision:
Theo bác sĩ Shah, “phương pháp này là tốt nhất cho những người bị sẹo lõm chân đá nhọn, chúng không lớn như sẹo lõm chân hố vuông và sẹo chân tròn lượn sóng. Nếu bạn sử dụng phương pháp punch excision với một vết sẹo có bề mặt rộng, bạn sẽ cắt bỏ vết sẹo cũ để đổi lấy một vết sẹo mới.”
Bác sĩ Bowe cho biết: “Bác sĩ da liễu của bạn sẽ gây tê vùng sẹo và sử dụng một thiết bị giống như chiếc khuôn cắt bánh quy để cắt bỏ sẹo, sau đó khâu miệng nó lại bằng mũi kim khâu tí hon. Chỉ sẽ được cắt bỏ trong vòng dưới một tuần.”
Mix & Match:
Bác sĩ Bowe cho biết: “Do có nhiều loại sẹo mụn, vì thế cũng có nhiều kiểu trị liệu. Tùy thuộc vào mỗi cá nhân, tôi thường sử dụng tiếp cận đa dạng để điều trị sẹo mụn.
Đầu tiên tôi có thể sẽ sử dụng phương pháp điều trị Fraxel để làm mịn kết cấu da. Sau đó tôi thường dùng kết hợp các dung dịch làm đầy Restylane và Belotero để nâng những vùng sẹo lõm. Cuối cùng tôi sử dụng punch excision để phẫu thuật loại bỏ bất kỳ vết sẹo sâu nào còn sót lại.”
Vậy là vấn đề của bạn đã được giải quyết! Đối với bất kỳ tình trạng da nào, bạn tốt nhất nên nhờ bác sĩ da liễu tư vấn để biết được phương án nào là tốt nhất cho bạn. Và mặc dù công nghệ đã tiến xa trong việc điều trị thâm mụn và sẹo mụn, hãy nhớ rằng phần lớn chúng ta sẽ trải qua chúng ít nhiều.
Vì thế mặc dù tất cả những phương án này đều khả thi trong việc làm mờ sẹo mụn của bạn, đừng quên rằng bạn cũng luôn có lựa chọn suy nghĩ tích cực về mụn trứng cá.